Бид энэхүү нийтлэлээр Гэрлэгчид буюу Эхнэр болон Нөхөр хоорондын эд хөрөнгийн асуудлыг зохицуулахаар байгуулдаг Гэрлэлтийн гэрээний тухай мэдээллийг хүргэх болно.

Гэрлэлтийн гэрээг Иргэний хуулийн 125 дугаар зүйлийн 125.2 дэх хэсэгт “Гэрлэгчдийн хөрөнгийн эрхийн зарим харилцааг гэрээгээр зохицуулж болно” гэж, мөн хуулийн 132 дугаар зүйлийн 132.1 дэх хэсэгт “Гэрлэгчид гэрлэгч тус бүрээс өрхийн төсөв, зардлыг хариуцах журам, гэрлэлтийг цуцалсан нөхцөлд ногдох хөрөнгийг тодорхойлох, хөрөнгийн эрхтэй холбогдсон бусад нөхцөлийг энэ хуульд нийцүүлэн байгуулсан гэрээний үндсэн дээр зохицуулж болно” гэж тус тус заасны дагуу Гэрлэгчид хооронд байгуулдаг.

Ихэнх хүмүүсийн төсөөлдгөөс ялгаатай нь Гэрлэлтийн гэрээ зөвхөн чинээлэг хүмүүст зориулагдсан зүйл биш юм. Гэрлэгчид үл ойлголцол, санхүүгийн хүндрэл, хөдөлмөр эрхлэлт гэх мэт олон асуудлаас болж гэрлэлтээ цуцлуулах тохиолдолд цөөнгүй гардаг. Монгол Улсын хэмжээнд нийт гэр бүлийн 20 хувь нь гэрлэлтээ цуцлуулдаг гэсэн баримт байдаг. Тухайлбал, Улаанбаатар хотын хувьд 2018 оны байдлаар 10,890 гэрлэгчид гэрлэлтээ бүртгүүлж, 2,528 гэрлэгчид гэрлэлтээ цуцлуулсан мөн 2019 оны байдлаар 10,721 гэрлэгчид гэрлэлтээ бүртгүүлж, 2,713 гэрлэгчид гэрлэлтээ цуцлуулсан[1] байдаг байна. Ийнхүү гэрлэлтээ цуцлуулах үед хамтран өмчлөх дундын эд хөрөнгөө хэрхэн хуваах вэ, өөрийн хөрөнгийг хэрхэн хуваарьт хөрөнгө гэж нотлох вэ, хүүхдийн тэтгэмжийг яаж тохиролцох вэ гэх мэт олон асуудал үүсдэг. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд заавал цаг хугацаа, уур бухимдал, хөрөнгө мөнгөөрөө хохирч, өмнө нь гэрлэж байсан хүнтэйгээ шүүхийн танхимд уулзах шаардлагатай юу гэвэл үгүй юм. Эдгээр асуудлыг гэрлэгчид буюу эхнэр, нөхөр хооронд байгуулдаг гэрлэлтийн гэрээгээр зохицуулах боломжтой байдаг.

Гэрлэлтийн гэрээ байгуулах ач холбогдол юу вэ?

-        Гэрлэгчид гэрлэхээс өмнөх өөрсдийн хөрөнгийг хуваарьт хөрөнгө хэмээн гэрээндээ тусгаснаар Гэрлэлт цуцалсан\цуцлагдсан тохиолдолд уг хувийн хөрөнгийг хуваах, ногдох хэсгийг тодорхойлох гэх мэт асуудал үүсэхгүй. Тухайлбал, Бат болон Цэцэг нар гэрлэлтээ цуцалсан байна. Гэхдээ гэрлэлтээ бүртгүүлэхдээ Гэрлэлтийн гэрээ байгуулсан байсан бөгөөд уг гэрээнд гэр бүлийн гишүүдийн хуваарьт хөрөнгө болох гэрлэхийн өмнө олж авсан эд хөрөнгө машин, газар, хадгаламж зэргийг тус тусын хуваарьт хөрөнгө байхаар тусгажээ. Ийнхүү гэрлэлтээ цуцалсан боловч гэрлэгчдийн хувийн хөрөнгөтэй холбоотой маргаан үүсээгүй байна.

-        Гэрээндээ дундын хөрөнгийг хэрхэн хуваах, ногдох хэсгийг хэрхэн тодорхойлох зэргийг тусгаснаар гэрлэлт цуцалсны дараа хамтран өмчлөх дундын хөрөнгийг гэрээнд заасан журмын дагуу хуваарлана. Тухайлбал, Бат болон Цэцэг нар гэрлэснээс хойш хамтран амьдарсан хугацаанд бий болсон эд хөрөнгө болох байр, хамтын эрхэлдэг аж ахуйн үйл ажиллагаа зэргийг гэрлэлтийн гэрээнд хамтран өмчлөх дундын хөрөнгө байхаар зохицуулж, уг хөрөнгийн ногдох хэсгийг тодорхойлохдоо адил тэнцүү хэмжээгээр тодорхойлно гэж заасан байна. Ингэснээр гэрлэлт цуцлах тохиолдолд уг хөрөнгийг гэрээнд заасан журмын дагуу тодорхойлох юм.

-        Гэрлэлтийн гэрээнд хүүхдийг асран хамгаалах, тэжээн тэтгэх тухай зохицуулалтыг тусгах боломжтой байдаг. Үүнд гэр бүлийн тухай хуулийн 21.5-д зааснаар “...гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй хүмүүсийн дундаас төрсөн хүүхэд болон гэрлэгчдийн хэн нэгний нь дагавар хүүхэд нь гэрлэлтээ бүртгүүлсэн болон Гэрлэгчдийн дундаас төрсөн хүүхдийн адил эрх эдэлж, үүрэг хүлээнэ” гэж заасныг анхаарч гэрээндээ зохицуулах шаардлагатай байна.

-        Гэрлэлтээ бүртгүүлэхээс өмнө бий болсон нөгөө Гэрлэгчийн өр, төлбөрийн талаар гэрээнд зохицуулснаар тухайн өр, төлбөртэй холбоогүй гэрлэгч хариуцлагаас чөлөөлөгдөх боломжтой.

Дээр дурдсанаас гадна олон давуу талыг гэрлэгчдэд олгодог тул болзошгүй эрсдэлээс урьдчилан сэргийлж гэрлэлтийн гэрээг байгуулах нь зүйтэй.

Гэрээний байгуулах байгуулах болон гэрээ байгуулахад тавигдах шаардлага:

Гэрлэгчид гэрээг гэрлэлтээ бүртгүүлэхийн өмнө болон гэрлэсний дараа хэдийд ч байгуулж болно. Гэрлэлтээ бүртгүүлэхийн өмнө байгуулсан гэрээ гэрлэлтийг бүртгүүлсэн өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр болно. Өөрөөр хэлбэл, Гэрлэлтээ бүртгүүлэхээсээ өмнө Гэрлэлтийн гэрээгээ Эхнэр болон Нөхөр тохиролцож байгуулаад, гэрлэлтээ бүртгүүлсэн өдөр уг Гэрээ нь хүчин төгөлдөр болох юм.

Түүнчлэн Гэрлэгчид хөрөнгийн эрхтэй холбогдсон гэрээг бичгээр байгуулж, нотариатаар гэрчлүүлэх бөгөөд энэ шаардлагыг хангаагүй гэрээ хүчин төгөлдөр бус байна. Иймд Гэрлэлтийн гэрээг зайлшгүй бичгээр байгуулж, нотариатаар гэрчлүүлнэ.

Мөн гэрлэлтийн гэрээнд дараах зүйлсийг тусгахыг хориглодог. Үүнд:

- Хөрөнгийн бус харилцаа: Эд хөрөнгийн чанартай эрх үүргийн талаар шууд утгаар тусгаагүй нөхцөлд хөрөнгийн бус харилцааг зохицуулсан гэж үзнэ. Тухайлбал,  Ажил мэргэжлийн байдал, шашин шүтлэг болон бэлгийн харилцаа гэх мэт зүйлс нь хөрөнгийн бус харилцаа байна.

- Гэрээний нэг талыг илт хохироосон зохицуулалт: Энд гэрээний нэг талын ашиг сонирхлыг зүгээр нэг хөндөөд зогсохгүй эрх ашгийг нь илт хохироосон байдал бий болох учиртай. Тухайлбал, Хэрэв гэрлэгчдийн нэг нь гэр бүлийн дундын хөрөнгийн ихэнх хэсгийг бүрдүүлсэн боловч өөрийн ногдох хэсгээсээ татгалзаж буй бол энэ нь илт хохирсон байдал гэж үзэх үндэстэй.

- Гэрлэгчийн эрх зүйн чадамжийг хязгаарлах заалт: Иргэний хуулийн 13.2 дахь хэсгийн дагуу хуулиар хориглоогүй бол хэн ч өөрийн хүсэл зоригийн дагуу иргэний эрх зүйн харилцаанд орж болно. Үүнийг гэрээгээр хязгаарлаж тусгахыг тус тус хориглоно.

Хэрэв хуульд заасан тусгаж болохгүй хэмээн дээр дурдсан зохицуулалтыг Гэрлэлтийн гэрээнд тусгавал Иргэний хуулийн 56.1.1 дэх хэсэгт заасны дагуу хүчин төгөлдөр бус гэрээ болох юм.

Гэрээг өөрчлөх, цуцлах:

Гэрлэгчдийн тохиролцсоноор, эсхүл эхнэр, нөхрийн аль нэгний шаардсаны дагуу шүүхийн шийдвэрээр гэрээг цуцалж болох бөгөөд гэрээг өөрчлөх, цуцлах тухай тохиролцоог анхны гэрээтэй адил хэлбэрээр хийнэ. Тухайлбал, анхны гэрээг бичгээр хийж нотариатаар баталгаажуулсан бол мөн өөрчлөх, цуцлах тухай тохиролцоог бичгээр хийж, нотариатаар баталгаажуулна.

 Гэрлэлтийн гэрээний талаарх Гэр бүлийн тухай хуулийн зохицуулалт

Одоогийн хүчин төгөлдөр үйлчилж буй Гэр бүлийн тухай хуульд Гэрлэлтийн гэрээний тухай зохицуулалт байхгүй боловч Улсын Их Хуралд өргөн баригдаад байгаа Гэр бүлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 18 зүйлд гэрлэлтийн гэрээний талаар зохицуулалтыг тусгаж өгсөн байна.

Тус хуулийн төсөлтэй танилцах бол дараах линк дээр дарна уу.

/ http://forum.parliament.mn/projects/561 /

Хэрэв та Гэрлэлтийн гэрээ байгуулах гэж байгаа бол гэрээг бичгээр байгуулах, гэрээгээр заавал тохиролцож, тусгавал зохих зүйлсийг гэрээндээ тусгах  болон энэхүү нийтлэлээр хүргэсэн Гэрлэлтийн гэрээгээр зохицуулж болохгүй зүйлс зэргийг анхаарч гэр бүлийн эд хөрөнгийн харилцаатай холбогдон үүсдэг эрсдэл, хүндрэлүүдээс сэргийлээрэй. Мөн та эдгээр шаардлагуудыг хангасан Гэрлэлтийн гэрээг www.igeree.mn сайтаас өөрийн хэрэгцээ, шаардлагад тохируулан хоромхон зуур угсран авах боломжтой болохыг энэ ташрамд дурдах юун.

[1] Статистикийн мэдээллийн нэгдсэн сан, Гэрлэлт цуцлалтын тоо, 2018-2019 он.